आजच्या जागतिक राजकारणात इस्लामी कट्टरवाद ( Islamic Extremism ) ही एक गंभीर आणि बहुआयामी समस्या बनली आहे. मध्यमपूर्व, आफ्रिका, आशिया आणि युरोप या सर्वच खंडांमध्ये या कट्टरवादाचा प्रभाव वाढत आहे. विशेषतः युरोपमध्ये, जिथे विविध धर्म आणि संस्कृतींचं मिश्रण आहे, तिथे इस्लामी कट्टरवादामुळे सामाजिक सलोखा आणि राष्ट्रीय सुरक्षेला मोठा धोका निर्माण झाला आहे.
इस्लामी कट्टरवादाची जागतिक पातळीवरील स्थिती
ग्लोबल टेररिझम इंडेक्स 2024 नुसार, 2023 मध्ये दहशतवादामुळे झालेल्या मृत्यूंची संख्या 8,352 होती, जी 2017 नंतरची सर्वाधिक आहे. या मृत्यूंपैकी 90% पेक्षा जास्त मृत्यू संघर्षग्रस्त भागांमध्ये झाले आहेत, ज्यात इस्लामी कट्टरवादी गटांचा मोठा वाटा आहे.
इस्लामी कट्टरवादाने प्रभावित 10 देश
1. फ्रान्स
फ्रान्समध्ये 2015 च्या पॅरिस हल्ल्यानंतर इस्लामी कट्टरवादाचा धोका वाढला आहे. 2020 मध्ये, एका शिक्षकाचा शिरच्छेद करण्यात आला, ज्यामुळे देशभरात संताप उसळला. सरकारने ‘ऑपरेशन सेंटिनेल’ अंतर्गत 7,000 सैनिक तैनात केले आहेत.
2. जर्मनी
जर्मनीने 2024 मध्ये हॅम्बुर्गमधील ‘ब्लू मॉस्क’ बंद केली आणि संबंधित शिया गटावर बंदी घातली, कारण ते इस्लामी कट्टरवाद पसरवत असल्याचे आढळले. या कारवाईमुळे जर्मनीतील इराणी प्रभावावरही प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.
3. ऑस्ट्रिया
2025 मध्ये, व्हिलाच शहरात एका सीरियन शरणार्थ्याने चाकू हल्ला केला, ज्यात एका 14 वर्षीय मुलाचा मृत्यू झाला आणि पाच जण जखमी झाले. हल्लेखोराने इस्लामिक स्टेटशी निष्ठा व्यक्त केली होती.
4. युनायटेड किंगडम
MI5 च्या अहवालानुसार, युकेमध्ये इस्लामिक स्टेटचा धोका पुन्हा वाढत आहे. 2017 पासून 43 दहशतवादी कटांचे विफल प्रयत्न करण्यात आले आहेत. युवकांमध्ये ऑनलाईन माध्यमातून कट्टरवादाची वाढती प्रवृत्ती ही चिंतेची बाब आहे.
5. बेनिन
2025 मध्ये, बेनिनमध्ये इस्लामी कट्टरवाद्यांनी लष्करी तळांवर हल्ला केला, ज्यात 54 सैनिकांचा मृत्यू झाला. हा हल्ला अल-कायदा संलग्न JNIM गटाने केला होता.
6. जॉर्डन
जॉर्डनने 2025 मध्ये मुस्लिम ब्रदरहूड या इस्लामी संघटनेवर बंदी घातली, कारण त्यांच्यावर देशात दहशतवादी कारवायांसाठी प्रशिक्षण देण्याचा आरोप होता. ही कारवाई जॉर्डनच्या धोरणात मोठा बदल दर्शवते.
7. नायजेरिया
बोको हराम आणि इस्लामिक स्टेट वेस्ट आफ्रिका प्रॉव्हिन्स (ISWAP) या गटांनी नायजेरियामध्ये अनेक हल्ले केले आहेत, ज्यामुळे हजारो लोकांचा मृत्यू झाला आहे.
8. पाकिस्तान
पाकिस्तानमध्ये तहरीक-ए-तालिबान पाकिस्तान (TTP) आणि इतर इस्लामी कट्टरवादी गटांनी अनेक दहशतवादी हल्ले केले आहेत, ज्यामुळे देशातील सुरक्षेला मोठा धोका निर्माण झाला आहे.
9. अफगाणिस्तान
तालिबानच्या सत्तेवर आल्यापासून, अफगाणिस्तानमध्ये इस्लामिक स्टेट खोरासान प्रॉव्हिन्स (ISKP) सक्रिय झाला आहे, ज्यामुळे देशातील अस्थिरता वाढली आहे.
10. इराक
इस्लामिक स्टेटच्या पराभवानंतरही, इराकमध्ये त्यांचे उर्वरित सदस्य अद्याप सक्रिय आहेत आणि त्यांनी अनेक हल्ले केले आहेत.
युरोपमधील वाढता धोका
युरोपमध्ये, विशेषतः फ्रान्स, जर्मनी, ऑस्ट्रिया आणि युकेमध्ये, इस्लामी कट्टरवाद्यांनी विविध प्रकारचे हल्ले केले आहेत. या हल्ल्यांमध्ये चाकू हल्ले, वाहनाद्वारे चिरडणे, आणि बॉम्बस्फोट यांचा समावेश आहे. युरोपोलच्या अहवालानुसार, 2015 नंतर युरोपमध्ये इस्लामी कट्टरवाद्यांकडून झालेल्या हल्ल्यांची संख्या वाढली आहे.
इस्लामी कट्टरवाद ही केवळ एक धार्मिक समस्या नाही, तर ती सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक घटकांशी संबंधित आहे. या समस्येचा सामना करण्यासाठी जागतिक स्तरावर समन्वय, कठोर कायदे, आणि सामाजिक समावेश आवश्यक आहे. युरोपसारख्या बहुसांस्कृतिक समाजांमध्ये, या कट्टरवादाचा प्रभाव अधिक तीव्रतेने जाणवतो, ज्यामुळे तेथील सरकारांना आणि समाजांना सतर्क राहणे आवश्यक आहे.
